Çocukların vegan yetiştirilmesi konusu tüm dünyada olduğu üzere ülkemizde de insanları ikiye bölüyor. Vegan beslemek sıhhat açısından gerçek mu?
Besin alerjisi üzere tıbbi zorunluklar olmadığı sürece çok katı kısıtlamaların olduğu hiçbir yasaklı beslenme modelini desteklemiyorum. Vegan beslenmenin çocukluk çağında büyüme ve gelişme üzerine tesirlerinin uzun devirde inançlı olduğuna dair bilimsel deliller yok. Kaldı ki önermemiz için klasik beslenme modeline üstünlüğünün kanıtlanmış olması gerekir.
Vegan beslenmek çocukların gelişimini, uzunluk uzamasını vb. faktörleri etkileyebilir mi?
Kesinlikle, etkileyebilir. Çocukluk çağının yetişkin devirden en kıymetli farklarından biri beden büyümesinin ve beyin gelişiminin süratli olmasıdır. Büyüme konusunda genetik, beslenme ve hormonların rolü çok büyük. Vegan beslenme biçimi bilhassa protein ve mikronutrientlerin eksikliği konusunda yüksek risklidir. Protein eksikliği direkt büyüme geriliğine yol açabileceği üzere, vitamin ve mineral eksikliklerinin de katkısıyla büyümede gerekli hormonların imalinde ve tesirinde de azalmaya yol açarak sağlıklı büyümeyi aksatabilir.
Vegan beslenen bir çocuğun gelişimi ülkü uzunluk kilo eğrisinin altında kalıyorsa kâfi beslenmiyor diyebilir miyiz? Bu durumda vegan beslenmeyi kesmek gerekir mi?
Beslenme yetersizlikleri büyüme geriliği olan çocuklarda en sık karşılaştığımız nedenlerden biri. Öncelikle vegan beslenme bir ömür biçimi. Karşımızda bir çocuk olduğunu düşünürsek anne babaların çocuk ismine, hem uygulamada zorluklar taşıyan, hem de çocuğun beden sıhhati üzerine olumsuz sonuçları olabilecek bir ömür biçimine karar vermelerini hakikat bulmuyorum.
Ancak yeniden de bu bahiste ısrar kelam konusu ise, vegan beslenme biçimini benimseyen ailelerin çocuklarının sıhhat denetimlerinin daha sıkı bir biçimde yapılması gerekir. Vegan beslenen çocuklarda kalsiyum, B12, çinko ve demir eksikliği riskleri artmıştır. Bu desteklerin ilaç biçiminde daima alınması gerekir ki, hiç pratik değil. Biz yetişkinler için de ilaç ahengi en büyük zorluklardan biri iken çocukların daima ilaç kullanmaya ahenk sağlamaları hiç inandırıcı değil. Evet, vegan beslenmeyi kesmek gerekebilir.
Bir çocuğun ek besine geçiş devrinde ve sonrasında beslenme rutini nasıl olmalı?
İlk 6 ay muhakkak yalnızca anne sütü ile beslenmeli. Anne de gebeliğin başından itibaren ve emzirdiği sürece istikrarlı ve kâfi beslenmeli. Mikronutrient eksiklikleri giderilmelidir. 6 aylık olduktan sonra tamamlayıcı beslenmeye başlanmalı lakin anne sütü 2 yaşa kadar sürdürülmelidir. Anne sütüne ek olarak, inançlı ve pak besinler çocuğun verdiği yansılar ve çiğneme hüneri göz önüne alınarak, ölçü ve çeşitlilik açısından kademeli bir biçimde arttırılmalıdır. Çocukluk çağı beslenmesinde 4 ana besin (ekmek ve tahıl kümesi – zerzevat meyve kümesi – et kümesi – süt grubu) kesinlikle yer almalıdır. Öncelikle kahvaltı vazgeçilmez öğün olmalıdır. Gece uzun süren açlık sonrası beynin gereksinimi olan birinci güç kaynağı kahvaltı öğünü ile sağlanmalıdır. Kahvaltıda yumurta, gün içinde orta öğünlerde yoğurt çocukların sevdiği ve anne açısından hazırlanması kolay besinlerdir.
Doğru beslenme davranışı geliştirmek istiyorsak çocuklar hazırlanan besinlerin tamamının tüketilmesine zorlanmamalı, beslenmeyi öven davranışlardan da kaçınılmalıdır.
Çocukların gereksinimi olan besinler yalnızca bitki bazlı besinlerden alınabilir mi yoksa çocuğun et ve süt eserlerine de gereksinimi var mıdır?
Sadece bitkisel kaynaklarla istikrarlı beslenme sağlayamayız. Hayvansal eserlere katiyen muhtaçlıkları var. Örneğin demir hem baklagillerde hem et eserlerinde var üzere bir savunmayla karşılaşabiliyoruz. Lakin, vitamin minerallerin biyoyararlanım dediğimiz bir süreci var. Baklagille bağırsağa gelen demir, kırmızı et ile bağırsağa gelen demir kadar âlâ emilemeyebilir.
Anne sütü ile beslenen bebeklerde de anne sütünün içeriğinin demir ve B12 vitamininden güçlü olması, bizim dışardan ilaç biçiminde vermemize nazaran daha faal olacaktır.
Mesela çocuk inek sütü yerine yalnızca badem, soya, yulaf vs sütü tükettiğinde kâfi kalsiyumu almış olur mu ya da gerekli kalsiyumu alması için vilayetle de inek sütü, peyniri, yoğurdu mu tüketmesi gerekir?
Özellikle de kalsiyum konusu çok kıymetli. Bitki bazlı sütlerde kalsiyum yok denecek seviyede. Kalsiyum beyin gelişimi, kemik sağlamlığı, büyüme konusunda çok gerekli. Mutlaka hayvansal kaynaklara muhtaçlık var. Yumurta, balık, et ve süt eserlerinin yerini hiçbir bitkisel kaynak alamaz.
Ancak süt ya da yoğurt ya da peynir konusunda üçünden biri ortasında tercih yapılabilir. Çocukluk çağında 3 yaştan ergenlik devrine kadar ortalama 600 mg/gün üzere kalsiyuma ihtiyaç duyulur. Ergenlikte bu muhtaçlık iki katına çıkar. Kâfi kalsiyum alımı için günde 2-3 porsiyon süt eseri tüketilmelidir. (Bir bardak süt ve yoğurtta 300 mg, bir kibrit kutusu peynirde 200 mg kalsiyum vardır)
Et tüketmeyen, doğumundan itibaren vegan beslenen çocuklarda ileriki yıllarda sıhhat meseleleri görülme riski daha mı fazla?
Her ne kadar vegan beslenmede kalp sıhhati üzerine olumlu tesirlerden bahsedilse de yasaklı beslenme modellerinde besin eksikliklerinin sonuçları da fecidir. Potansiyel eksiklikler açısından denetleme ve eksikliklerin tertipli olarak destek edilmesi her vakit uygulanamayacağı için bilhassa kemik sıhhati ve beyin sıhhati üzerine olumsuz tesirleri çok olasıdır. Ders başarısı ve sosyoentellektüel kapasitede kayıplar da tekrar maalesef olabilir.
Çocukların şimdi kendi tercihlerini yapamayacak yaşlarda vegan ya da et yiyen diye ayrılması yanlışsız mu?
Ben yanlış buluyorum. Klasik beslenme biçimine üstün olduğu kanıtlanmamış ve yasaklardan oluşan bir beslenme biçimi, bilhassa çocukların yasaklara karşı çok direnç gösterip tam karşıtı davranışları göstermeye eğilimli olduklarını düşünürsek, kişilik gelişimlerini de etkileyebilir.
Ergenlik periyodundan sonra çocuk kendi isterse bu türlü bir tercih yapacaktır. Çocukluk devrinde yönlendirme yapmaktan kaçınılmalıdır.
Ebeveynlerinin beslenme hali hem çocukluk periyodunda hem de çocuk yetişkin olduğunda besin tercihleri üzerinde tesirli olmaktadır. Bu açıdan da çocuk büyüyünce hayvansal eserler tüketmeyi yanlışsız bulsa bile, çocukluk periyodunda ailede uygulanan vegan beslenme tavrından ötürü, damak tadı gelişmemiş olmadığı için hayvansal besinleri yiyemeyebilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
